De opvallendste rol in de nieuwe Tolstoj-verfilming van Oorlog en vrede speelt Madame Tussaud

Prachtige decors, schitterende kostuums
Gisteren heeft het Zweite Deutsche Fernsehen (ZDF) het eerste van vier keer een anderhalf uur durende aflevering uitgezonden van het grensoverschrijdende filmproject Krieg und Frieden naar de zeer omvangrijke en tevens geniale roman van de Rus Lev Nikolajevitsj Tolstoj. In mijn voorbespreking op de zustersite Tempel der Filmkunst op zaterdag 5 januari heb ik al op de risico's gewezen die nu eenmaal onverbrekelijk zijn verbonden aan dergelijke producties met zoveel acteurs van verschillende nationaliteiten. Het is altijd weer erg om aan de onpassende mimiek en de falende lippendienst te zien dat zulke nasynchronisatie lijkt verheven tot een doel op zich. Om het in deze context maar op z'n Duits uit te drukken: eine reine Zumutung. Want: mit dem Zweiten sieht man die Fehlleistungen am Besten. De makers hebben zich zoveel moeite getroost met de talrijke voorbereidingen, welke hebben geleid tot zoveel fraais en kleurrijks, zowel in de buitenopnamen, alsook in de decors en de oogstrelende kostuums.

Madame Tussaud viert hoogtij
Ondanks de wetenschap vooraf dat er zal worden nagesynchroniseerd — en waarschijnlijk spreken zelfs de Duitse acteurs hun tekst nogmaals in, maar professionale spelers zullen de situaties goed genoeg in herinnering hebben om dan toch nog aanvaardbaar over te komen —, is het steeds opnieuw een onverteerbare eindproduct. Maar als Malcolm McDowell de indruk wekt dat hij volstrekt bezopen en met een spraakgebrek behept op de buis zit te schmieren, dan is er toch iets wel volkomen mis. Dat weet iedere regisseur vanzelfsprekend zelf ook wel, maar omdat ze films willen blijven maken, sluiten ze dit pact met de talenduivel steeds opnieuw. Het resultaat is echter op dat punt altijd weer zo abominabel dat men onmiddellijk gelooft dat men geen levende actrices en acteurs in beeld heeft, doch poppen uit Madame Tussaud's Wassenbeeldenmuseum. Een echt en oprecht marionettentheater veroorzaakt al deze ergernis niet. Meer kwaliteit kan men derhalve aan het geheel onttrekken indien men alleen de beelden tot zich laat spreken en zich op die manier beperkt tot een caleidoscoop van schoonheden en hun inkleuring. Het geluid van de huiskamerbioscoop moet dan maar op nul als men zo nodig die intens gecomprimeerde literatuur toch wil consumeren. Dat heeft meteen een extra voordeel: men raakt ook niet geïrriteerd door de volstrekt bij Tolstoj onpassende, en hier en daar welhaast reële onpasselijkheid veroorzakende, opdrachtmuziek.
Vandaar dan ook dat we hier niet verder komen dan één klemmend advies, helemaal als men het geduld heeft opgebracht en toch de moeite heeft genomen, die zes uur film toch maar toe te laten: Lees het boek — en dat is weliswaar een pil, een turf, een slaapmuts en nog veel meer — en verzin daar eigen beelden bij; er zal zich binnenin uw hoofd een heel wat activerender cultuurgebeuren afspelen dan wanneer u de Mofse spraakverwarring op u laat afketsen.
Meer over de Duitse vertaling van Война и мир kunt u vinden in het artikel op de zustersite Tempel der Letteren, eveneens gepubliceerd op zaterdag 5 januari.