Johannes Heesters' rol is reeds tal van decennia volkomen uitgespeeld. Laat hij lekker thuisblijven!

Omstreden figuur
In de rubriek Denktank op de Podium-pagina in de Verdieping van het dagblad Trouw van heden haakt David Serphos van de Joodse Gemeente NIHS in op de wens, die de voormalige acteur en operettezanger van Nederlandse origine, Johannes Heesters — inmiddels 104 jaar oud — te kennen heeft gegeven om nog één keer voor Nederlands publiek op te treden, en dat zulks in Amersfoort is gepland op zaterdag 16 februari 2008 in het Theater De Flint. In Amersfoort, omdat hij daar op 5 december 1903 als Johan Marius Nicolaas Heesters werd geboren. Dat aangekondigde optreden zorgt echter voor verdeeldheid, juist gezien de in ons land tegenstrijdige berichten die over Heesters in de periode 1940-1945 de ronde doen. Het is voor ieder duidelijk dat hij in die periode één der veelvuldig schitterende, buitenlandse sterren aan het Goebbels-firmament is geweest door in tal van Ufa-films op te treden. Dat alleen maakt iemand echter niet tot een directe nazi-sympathisant.
David Serphos memoreert, begrijpelijkerwijs, een dubieuze gebeurtenis uit 1941, toen Heesters op uitnodiging van de nazi's in het concentratiekamp Dachau zou zijn opgetreden. Als dat bewijsbaar is, heeft een man als Heesters, die toch al tal van decennia uitgezongen is — want laten we wel wezen: de man wordt niet gevraagd omdat hij goed kan zingen en/of acteren, maar vanwege zijn hoge leeftijd —, niets in theaters van ons land te zoeken, en al helemaal niet in Amersfoort, waar de nazibeulsbeesten in het kamp aldaar ook flink hebben huisgehouden.

Ontkenning — Verdringing?
Voor de volledigheid moet echter daaraan worden toegevoegd dat Heesters dit optreden stelselmatig heeft ontkend. Nog harder werden de ontkenningen de wereld ingestuurd door zijn echtgenote, de bijna een halve eeuw jongere, ooit dertienderangs actrice, Simone Rethel, die al geruime tijd eindelijk de rol van haar leven kan spelen: het gakkerend, kakelend en blatend commanderen — ook openbaarlijk in talkshows en dergelijke programma's — van de oude baas Jopie, die immers toch al helemaal niets meer te zeggen heeft. En als hij al iets meldt, wordt dat kritiekloos geslikt door de massa, vooral in Duitsland waar hij nog steeds ongelooflijk populair is, al snap je absoluut niet waarom.
Beide echtelieden zijn zeer consequent in de ontkenning van zulk een in dergelijke omstandigheden zeer kwalijk optreden, maar mevrouw Rethel ontkent dat alles slechts op gezag van manlief. Zelf heeft ze die tijd immers niet meegemaakt. Van hun beider kant kwam echter de beschuldiging dat het verhaal over zijn optreden in Dachau door een Nederlandse journalist was verspreid, en dat ze zoiets nooit hadden verwacht, nadat ze hem zo gastvrij hadden ontvangen en al zulks meer.
Als David Serphos zijn gegevens over het bewuste kampoptreden van Heesters nader kan omschrijven, bronnen noemt, zou dat wel zo goed zijn, aangezien het nu een kwestie van welles-nietes blijft en de schaal steeds opnieuw zal doorslaan in het voordeel van zo'n arme oude man, die geen verweer heeft en als zondebok wordt gebruikt, en alles wat daar dan weer achter vandaan komt.
Nu is het een bekend gegeven dat zaken als de door David Serphos aangekaarte kwestie in een andere context ook bij de 'daders' niet meer in de biografie passen en worden verzwegen, om al heel snel volkomen te zijn verdrongen, en wel zodanig dat de persoon in kwestie zelf gelooft wat hij of zij zegt en mede daardoor op de toehoorders als geloofwaardig kan overkomen.

Geheugenmanipulatie
Datzelfde gebeurde met de eveneens zeer dubieuze cultfiguur — overigens niet alleen tijdens de nazi-heerschappij —, de dirigent Herbert von Karajan. Ook hij kreeg het verwijt dat hij zo snel na de bezetting van Parijs aldaar had geconcerteerd. Allemaal verzonnen, zei Karajan, hij was nooit in Parijs geweest in die periode. Pas enige tijd na zijn overlijden kwam de waarheid aan het licht in een documentaire over het Opperwezen van Bayreuth, Winifred Wagner, die al snel na de verovering van Parijs een bezoek aan de Franse hoofdstad bracht. Alsof het om een staatsbezoek ging, werd haar aankomst op het Gare du Nord, waar de rode loper was uitgelegd, gefilmd en volgde de camera haar op weg en naar binnen voor een concert, gedirigeerd door Karajan, die zich toen nog tamelijk opgewonden, met springende lokken op zijn voorhoofd, voor het orkest bewoog, en nog niet de vergeestelijking suggererende, extreem ijdeltuiterige pose van later innam.

Openheid gevraagd
David Serphos van de Joodse Gemeente NIHS zou opheldering kunnen verschaffen door met data en andere gegevens voor de dag te komen, die een duidelijk licht op de kwestie werpen. Er zouden immers, na de vele ontkenningen uit de 'Heesters/Rethel-mond' nieuw fotomateriaal zijn opgedoken. En als David Serphos ons daarover meer kan vertellen, is het misschien de hoogste tijd om, wellicht niet een 104-jarige, maar die felle tante aan de zijde van Johan Heesters eens met zulke feiten te confronteren. Wellicht vormt dat in voorkomend geval voldoende aanleiding om af te zien van een optreden in Heesters' geboorte-, doch tevens in de kampstad, Amersfoort. En als de protagonist in dit drama — dat voor tal van nabestaanden van de nazi-slachtoffers van Dachau een tragedie is, die thans opnieuw een wel zeer wrange bijsmaak moet hebben — niet zelf inziet dat hij maar beter thuis kan blijven in het opnieuw steeds maar fouter wordende Duitsland, dan moet de directie van het theater in kwestie maar een machtswoord spreken.
Zelfs als de beschuldigingen aan het adres van Johan Heesters niet op waarheid berusten, zou het in deze context van iets meer piëteit getuigen als de voormalige zanger/acteur zou afzien van een optreden in Nederland. Kwaliteit kan en mag men van hem immers per definitie niet meer verwachten.
____________
Afbeeldingen
1. Welkomst-foto's op de website van Johannes Heesters.
2. Heesters zoals de massa hem graag in herinnering houdt.